Sudan başlayan həyat...

Dəniz dibində, torpaq altında, zülmət qaranlıqda yaşayan canlılar var. Hətta havasız (yəni, oksigensiz) yaşayan canlılar da yox deyil. Amma yer üzündə susuz yaşayan bir canlı belə yoxdur.
"Məgər kafirlər göylərlə yer bir olduğu zaman Bizim onları ayırdığımızı və hər bir canlını sudan yaratdığımızı görmürlərmi?" (Ənbiya, 21/30). "İnsanları sudan yaradan, onları nəsillərə çevirən və aralarında qohumluqlar yaradan Odur" (Furqan, 25/54). "Əgər onlar (insanlar və cinlər) doğru yolda getsəydilər, Biz onlara bol-bol su verərdik" (Cin, 72/16) kimi bir çox ayədə də sudan bəhs edilir.

Hidrogen rabitələri
Su molekulu ən sadə atom olan iki hidrogen və bir oksigen atomunun birləşməsindən yaradılmışdır. Piramidaya bənzəyən bu molekulun yuxarı hissəsinə oksigen, aşağı hissəsinə isə iki hidrogen və oksigenin xarici halqasındakı iki elektron yerləşdirilmişdir. Bu həssas dizayn bir su molekulundakı oksigenlə digər su molekulundakı hidrogen arasında rabitə qurulmasına səbəb olur. Bu atom rabitəsinin köməyi ilə su molekulları bir-biri ilə rabitədə olur və suyun qaldırma qüvvəsi də onun bu xüsusiyyətdən irəli gəlir. Hətta bu hidrogen rabitəsi sayəsində (bu rabitə nə qədər zəif olsa belə) nəhəng gəmilər suda batmadan üzür. Hidrogen rabitələri genetik şifrə molekulumuz olan və hər hüceyrəmizin nüvəsinə yerləşdirilən DNT molekulunun ikiqat zəncirinin əmələ gəlməsində də mühüm rol oynayır.
Canlıların əsas struktur elementi olan proteinlər də bu hidrogen rabitələri sayəsində eksponensial şəkildə artır və sadə formadan üçölçülü formaya keçir. Hidrogen rabitələri bizə sanki bu mesajı verir: "Ey insan, bizim kimi ağılsız və zəif elektron rabitələrinə son dərəcə mühüm vəzifələr verən Allah, gör, səndən hansı vəzifələri gözləyir?"

Orqanizmimizdəki su nisbəti
Orqanizmimizin 60-70%-i, hüceyrələrimizin 70-95%-i, beynimizin 80%-i, sümüklərimizin 22%-i, yağ toxumalarımızın 10%-i sudur. Orqanizmimizdə su olmayan bir orqan, bir hüceyrə yoxdur. Bəs, 70%-i su olan orqanizmimiz (nəzərə alaq ki, bu rəqəm ana bətnində 94%-dir) necə sağlam qalır?
Hüceyrələrin sitoplazma deyilən membranla əhatə olunmuş sulu hissəsində protein liflərindən meydana gəlmiş çox zərif hüceyrə skeleti (sitoskelet) var. Bu skelet su molekulları ilə kolloidal (gelşəkilli) və şəffaf molekulyar şəbəkə təşkil edir. Bir hamilə qadının 72-75%-i sudur. Doğumdan sonra bu rəqəm 60-65%-ə düşür. Ana bətnindəki körpə isə amnion mayesi içində üzən kiçik sualtı qayığı xatırladır. Yeni doğulan körpənin 90%-i su olur. 10-15 yaşlarında bu faiz 70%-ə, yetkinlik yaşlarında 60%-ə, yaşlılq yaşlarında isə 50%-ə düşür. Yaşlanmaq ağacların quruması kimi bir növ su itirmək və qurumaqdır. İnsan yağlarının hamısını, proteinlerinin yarısını itirsə, yenə yaşaya bilər. Ancaq 10-15%-lik su itkisinə belə dözməkdə çətinlik çəkə bilər.
Hər su molekulunun qonşu üç molekulla "ortaqlığı" suya mühüm fiziki xüsusiyyətlər qazandırır. Bunun köməyi ilə suyun buxarlanma temperaturu çox yüksək olur və nəticədə, su gec qızır və tez soyuyur. Buna görə də, isti havalarda hüceyrələr dərhal qızmaqdan (hətta qaynamaqdan) qorunmuş olur. Soyuq havalarda isə orqanizm soyuyan suyu çətin qızdıracağı üçün sidik və bağırsaq yolu ilə ifraz edir.

Suyun iyi, rəngi və səsi...
Su iysiz və rəngsiz bir mayedir. Yaradılışı etibarı ilə insan suyu görəndə sevinir. Su səsi isə insana rahatlıq verir. Bir şəlalə mənzərəsinə tamaşa etməkədn zövq alırıq. Hər köpük bir müddət sonra partlayır və yox olur. Hava günəşlidirsə, bu su köpüklərinin hər biri bir güzgü kimi günəşi əks etdirir. Su səsi həm bir təfəkkür fürsəti, həm də bir müalicə metodudur. Hələ Qədim Roma dövründə Romalı Qalenin Berqamada xəstəxana quraraq psixoloji xəstəlikləri su səsi ilə müalicə etdiyi məlumdur. Müasır dövrümüzdə də, xüsusilə revmatik və dəri xəstəliklərin müalicəsində suyun soyuq və isti hallarından istifadə edilir.
İnsan orqanizmi dəri ilə örtülmüş içi su dolu bir şar kimidir. Hər hansı bir yanıq və ya yara nəticəsində dərimizin bütövlüyü itir və bu da bizim su itirməyimizə səbəb olur. Yanığın (və ya yaranın) sahəsi nə qədər böyük olursa, su itkisi o qədər çox olur. Əgər xəstəyə itirdiyi bu maye (bəzən gündə 25-30 litrə qədər) verilməsə, xəstə ölür.
Orqanizm tər, tənəffüs və s.-lə su itirdiyindən sağlam bir insan hər kiloqram üçün 40 ml, yəni, gündə ən azı 2-2,5 litr su qəbul etməlidir. Beynimizin hipotalamus hissəsinə yerləşdirilən su və temperatur nizamlama mərkəzinin qıcıqlandırılması nəticəsində bəzi hormonal mexanizmlər hərəkətə gəlir və bu da bizi su içməyə təşviq edir.
Damarlarımızın daxili səthi endotel adlı hüceyrələrlə örtülmüşdür. Kapilyar damarlar isə bir şəhərin kənarındakı evlərə su aparan borular kimidir. 85%-i su olan qanımızın bir mm3-ində təqribən 5 milyon eritrosit (qırmızı qan hüceyrəsi), 4-10 min leykosıt (ağ qan hüceyrəsi) və 150-200 min trombosit plazma deyilən sulu mühitdə hərəkət edir (buna "üzür" də demək olar) və hər hüceyrənin ehtiyacını ödəyir.

Su balansı
Orqanizmimizdə hüceyrələrə, hüceyrələr arasına və damarlara su giriş-çıxışı baş verir. Orqanizm bölmələrinin bir-birindən membranlarla ayrıldığını nəzərə alsaq, bölmədən-bölməyə su giriş-çıxışı şərtlərə görə dəyişir. Əgər qandakı duz faizi artarsa, su absorbsiya edilir və ya başqa sözlə, udulur. Qandakı albumin proteininin səviyyəsi düşərsə, maye damarlardan hüceyrələr arasına keçir və buna görə də, orqanizmimizdə ödem müşahidə edilir. Və ya başqa sözlə, əllərimiz, ayaqlarımız və gözlərimizin altı şişir. Orqanizmimizdəki su kalsium, maqnezum, dəmir, natrium, kalium, xlor, sink və s. kimi elementlərlə, həmçinin, müxtəlif funksiyaları olan proteinlər, yağlar və şəkərlərlə zəngin olan və onları ehtiyacı olan hüceyrələrə ötürən çox mühüm daşıyıcı bir sistemdir.

Arı da su içir, ilan da...
Bəzən sevincli, bəzən də kədərli oluruq. Bu hallar da orqanizmimizdəki su və hormon balansına təsir göstərir. İnsaflı və mərhəmətli insanların orqanları da daha sağlam işləyir. Bunların əksi olan hissləri yaşayan insanların isə hormonal balansı pozulur. Mütəmadi olaraq gərginlik yaşamaq da orqanizmdəki su balansına mənfi təsir göstərir və təzyiqi yüksəldərək, toxumaların tez "kökdən düşməsinə" səbəb olur. Elə isə yaxşı və ya pis insan olmaq öz əlimizdədir. Necə deyərlər, "Arı su içir bal verir, ilan su içir zəhər verır"...

Fraza jurnalı