Əmimgilin məhəlləsi - ESSE

İç-içə yerləşən yöndəmsiz kiçik bir mərtəbəli evlərin mənzillərinə darvaza ömrü yaşadan bu məhəllə həm də divar duruşuyla yol kənarındakı maşın gözətçilərinin “qoruduğu” hay-küylü "xəstəxana küçəsinə" qədimlik pozası verir.

Bu məhəllənin bütün sakinləri, hamısı bir nəfər kimi , hər gün xəyallarında tezliklə evlərinin sökülüb yerində hündürmərtəbəli bina tikiləndə hansısa sahibkardan çoxlu pul qoparmaq arzu və ümidlərini qəzəblə silahlandırıblar. "Məhəlləmiz söküləndə biri-birimizə yaxın yerdə ev alıb qonşu olarıq" deyən yaşlı qadınlar yuyulmuş paltarlarını məhəllənin düz ortasındakı paltar ipindən asmaq növbəsi uğrunda günaşırı dava -dalaş seromoniyalarının yeganə səbəbi yorğun əsəblərinin dözümsüzlük zəifliyi, ya da yaşlı ömürlərinə qəfil geri qayıtmış gənclik səbirsizliyindəndir.

Yaşları 80-85 –dən yuxarı olan , ərlərini itirmiş bu 5-6 arvadın yeganə təsəllisi "dul" sözünün heç birindən yan keçməməsidir.

Zamanlarının çoxunu məhəllələrinin düz ortasında oturub , "vacib toplantılarla" mənalandırırlar qalan ömürlərinin kəm tərəfini. Bu toplantılara qonşu məhəllələrdəki həmyaşıd arvadlar, həqiqi üzv olmasa da, tərəfdaş tərəf kimi qatılmaq hüququ əldə ediblər. "Səs “ hüququ olmayan qonşu məhəllənin arvadları ,məhəllə arvadları tərəfindən toplantılara xəbər gətirib- xəbər aparmaq, çıxışlar etmək, rəy bildirmək, qeybətlərinin ən kuliminasiya məqamlarına qədər zəngulələr vuraraq improvizələr etmək kimi hüquq və səlahiyyətlərlə görəvləndirilmişlər...

O yaşlı qadınsa kənarda əllərini dizləri üstünə qoyub , köhnə, alçaq dördayaqlı taxta oturacaqda oturub, başını aşağı salaraq, dodağı altında bu sözləri pıçıldayır:

-Allah sənə min şükür , külli aləmin sahibisən ,verən də sənsən,alan da sənsən.. , Adilsən, Vəkilsən, Baissən..., 99 adına şükr olsun .- Sonra: "Ya Allahın bir adı "deyib ,əlləriylə dizlərindən kömək istəyərək ayağa durur.

Siyasət -məqsədə nail olmaq sənətidir.

... Siyasi hadisələrin təhlili yığıncaqlarının ana mövzusu olmasa da, bəzən dünyada baş verən hadisələrə də biganəlik göstərmirlər. “Siyasi təhlilər” zamanı özlərinəməxsus xüsusi "terminologiyalardan" geninə-boluna yararlanmağı bacarırlar. Dünya siyasətinə baş vurub, sonra bu dərinlikdə boğulmaq təhlükəsini hiss edən kimi mövzudan yayınmaq bəhanəsiylə canlarını götürüb gülməli vəziyətdə çullarını sudan çıxarmağa çalışırlar...

İnsan o zaman gülünc vəziyyətinə düşüb,gülüş obyektinə çevrilir ki, o, istər əqli,istərsə də fiziki olaraq gücü çatacağından daha ağır yükü qaldırmaq iddiasında olur. Eynən ruhi bir xəstənin " Mən Napaleonam, mən Nyutonam " və bu tip deyimləriylə özünü hansısa tarixi səxsiyyətin timsalinda reallaşdırmaq istəyi, ya da hansısa bir adamın ağır yük altındakı bədəninin gülməli pozası kimi. Başqa halda , bu kimi iddialarda bulunmayan ruhi xəstələrə mərhəmət hissi yaranır, ağır fiziki yük qaldırmaq istəyən adamın ehtiyacı olanda isə kömək nümayiş etdirirk ,gülüş yox.

...İlan udduğu qidasının həzmi üçün ağaca,daşa sarıldığı kimi, bu məhəllənin yaşlı arvadları da toplantılarındakı mövzulara sarılıb, konfliktlərini ,daxili münaqişələrini , biri-birilərinə olan şəxsi hikkə və acıqlarını zahiri mehribanlıq davranışları altında gizlətməyə çalışsalar da, biri-birilərini "həzm" edə bilmirlər.

Məhəllədə oynayan uşaqların paltarlarına göydə bioloji tələbatını ödəyən bir quşun zılı düşüb bulaşdıranda arvadların " göydən gələn nə varsa müqəddəsdir" inanclı , amma heç bir elmi , tioloji , mifoloji əsasa söykənməyən "Bala, böyüyəndə pullu olacan,quş zılı bərəkətdir" deyimləri, uşaqlarla yanaşı həm də analarını sevindirir ki: oğlu boyüyəndə pullu olacaq...

Ziyalısı olmayan məmləkətin taciri varlı olar.

...Girişindəki inzibatçılıq , içərisindəki natamamlıq vəziyyətindən xəbər verən, həkim qəbuluna gələn xəstələrin, xəstəsiylə görüşə can atanların mühafizəçiləri tərəfindən mənasız, bürokratık əngəllərlə bezdirilən bir xəstəxanaya da qonşuluq edir bu məhəllə...

Bədənin daşıyacağı ən ağır yükün adı ölümdür.

Pompey xarabalıqlarında yeganə uçub–dagilmayan evlərdən birinin qarşısındakı uzun növbə diqqətimi çəkir. Turistlərin bu evə daha çox maraq göstərmələrinin səbəbi isə sən demə pozğun həyat tərzi keçirən qadınların kışı müştərilərinə iki min il öncə bu evdə xidmət göstərmələri imiş. Bu evə baxmaq üçün növbə gözləyən turistlərin içərisində aileli ve nişanlı cutluklər daha çoxluq təşkil edir. Şəhərin uçub –dağılmış xarabalığında salamat qalmış bu evin təyinatı barədə məlumatım bir el deyimini xatırlatdı: “ pozgun ol ,bəxtin olsun “

Bank yarıb pul aparmaq - cinayət ənənəsi ölməz məzmununu dəyişməyib, sadəcə üslub formasını dəyişərək silahı klaviyatura düyməsiylə əvəzləyib.

..Balaca qızcıgaz arvadların toplantılarının birində ağlayır,səbəbi qəfəsdəki bir cüt tutquşundan birinin ölməsidir. Nənələrin təskinlik vermə məqsədiylə səfərbər etdikləri "bilik və bacarıqları" balaca qızcığazın kədərinə qəti aidiyyatı yoxdur. Tutuquşu cütlüyünün tamamlanması - bır ədəd quş alınması üçün tərəfimdən uzadılan pul körpə qızcığazın kədərini həmən sevinclə əvəzləyir. Tələsik ayağa qalxıb tutquşu almaq üçün küçəyə şığıyanda arxasınca :"Qızım ,dişisin alacaqsan ,ya erkəyini? Bax gör ölən dişi, ya erkəkdir?" sualımdan diksinib ayaq saxladı, başını nazik boynu ile geriyə döndərib,dodaqlarını büzərək, çiyinlərini "bilmirəm" işarəsi ilə yuxarı dartdı. Nənələrin məsləhətinə görə, cinsin fərqi yoxdur: “təki birin al gətir” nəticəsiylə yekunlaşacaqdı sonluq. Amma arvadlar qızcığaza dediyim bu sözlərdən nəinki hirslənirlər,əksinə , gülməkdən üz qırışlarını gizlədə bilmirlər:-Qızım, erkəyin al,ölən erkək olacaq. Görürsənmı, hamısı ərlərini çərlədib oldürüb,özləri isə sağ-salamat oturublar burada.

Məhəllənin bu yaşlı sakinləri təfəkkürlərinin qədim xəbərlərdən qidalanıb qol -budaq atmış mentallıqlarına ömürləri boyu mövsimi budanma və aqrotexniki qulluq göstərmədiklərinə baxmayaraq mühafizəkarlıqları hec bir yad təsirdən zədələnməyib...

Şüurun vahidi yaddaşdır.

Yayın qızmar havalarında köhnə,nimdaş jaket, palto geyimli ruhi xəstələrin zibil yeşiklərindəki eşələnməsi dünyanın her yerinde qarşılaşa bilinən səhnədir: bu adamlar dünyanın yeganə oxşarlarıdır.

...Məhəllənin bu 80-90 yaşlı arvadlar həyatı hamı kimi elə sevirlər ki, elə bilirlər ölməyəcəklər,ölsələrdə çox gec öləcəklər. "Mən"anlayışı onlar tərəfindən bir ad anlamındadır. "Mən" psixikası ,"Mən"-ə olan reksiyaları onlarda da -çoxları kimi -özünə vərdiş qavramındadır . Hər beyin eynitərkibli məhsul ifraz etdiyi halda , bəs nədən ayrı- ayrı shüurlar, "mən”lər yaranaraq, ayri-ayri fərdlər təcəlla olur? Beyinin bioloji-kimyəvi tərkib və quruluşu hamıda eyni oldugu halda biri-birini təkrar etməyən mən-sən fərqliliyinin hikməti nədədir bəs kimi suallar...”Hər hansı bır hadisədən ,obyektdən uzaqlaşıb uzaqdan müşahidə etdikdə mənasını , yaxinından müşahidə etdkdə isə mahiyyətini anlamaq olar” nəzəriyyəm onların həyat düsturlarında öz mahiyyətini itirir...

Məntiqsiz sevgi fanatlıq, məntiqli sevda aşiqlikdir.

... Agızlarının itmiş dadının günahlarını yediklərində, zəif görmələrinin günahlarını isə havanın bulanıqlığında axtarırlar. Onlara elə gəlir ki, dünyanın rəngi dəyişib, səma , buludlar əvvəlki rəngində deyil, heç günəş də əvvəlki işıqlığında deyil. Bu ümidlərlə səbəbkar axtarışlı mövqelərini inadcıllıqla qorumağa cəhd edirlər.

Tarix dünya savaş meydanlarında indiyədək görmədiyi hadisəni , ordumuzun itirilmiş torpaqlarımızın geri alinması uğrunda apardığı haqq döyüşündə gördü: canlı savaşın 100-200 metir məsafəsində - Araz çayının cenubundan təhlükəsiz, eygili şəraitdə cənublu soydaşlarımızın savaşı tamaşa edərək videoya almalarını. Hollivud kino adamlarının həsədinə səbəb ola bilən: canlı müharibənin lap içərisindən çəkilən kino kadrlar kimi. Hələ bu savaşın ürək dağlayan, qəlbi tarimar edən tərəfləri : iki qardaşdan birinin vətən üçün qüzeydə candan keçməsi , digərinin isə vətən üçün güneydən seyr etməsi kimidir bu məhəllə arvadlarınin hadisələrə mövqeləri.

Məhəllənin yaşlı arvadlarının hərflərlə ünsiyəti, mənim qədim gil, daş yazıları üzərindəki hərflərlə olan ünsiyətim kimidir. Əks təqdirdə bu yazımla o məhəllə darvazasının üzümə taybatay bağlı olardı reallığına şübhəniz olmasın...

Torpağı irəliyə hərəkət edib şumlayan traktor, torpağı geriyə hərəkət edib bellə qazan kəndlı...

"Hərəkət zamana görə deyil, zaman hərəkətə görə müəyyən olunur". Ə.Bəhmənyar.

Üzeyir Əlizadə